HAVUZ DEZENFEKSİYON YÖNTEM VE MALZEMELERİ

 

SUYUN DEZENFEKSİYONU İÇİN GEREKLİ OLAN MALZEMELER (TS 11899/2)

 

Su hazırlığı ve dezenfeksiyon için aşağıdaki kimyasalların doğru miktarda havuzda bulunması gerekir. Bu miktarlar kaydedici cihazlarla kaydedilirler veya işletme defterlerinedüzenli olarak yazilırlar.

 

TS 11899/2 standard’ında belirtilmemiş, malzemeler, yüzme havuzlarında su hazırlığı için kullanılamaz.

 

Yine TS 11899/2 standard’ında belirtilmemiş olan dezenfeksiyon maddeleri ile yardımcı diğer malzemeler, içlerindeki etkin madde cinsine ve miktarına bağlı olarakoluşturdukları konsantrasyon,

 

Su hazırlığı ve Dezenfeksiyon’u engellemiyorsa,

Havuzdaki materyallere olumsuz etki yapmıyorsa,

En önemlisi yüzenler ve havuz operatörleri için risk oluşturmuyorsa,

TS 266 veya muadili bir standard ta kullanımına müsaade ediliyorsa,

 

bu standard ta yer almamasına rağmen, yüzme havuzu su hazırlık işleminde kullanılabilir. Ayrıca kullanacak ürünlerin Sağlık bakanlığından izinli olması gerekir.

 

TS 11899/2.1’e GÖRE SU DEZENFEKSİYONU İÇİN MÜSAADE EDİLEN DEZENFEKSİYON MADDELERİ ;

 

Su dezenfeksiyonu için kullanılacak dezenfeksiyon metotları çerçevesindeki maddeler kullanılır.

 

• Klor gazı (basınçlı kaplarda, gerekli güvenlik tedbirleri alınmış ve mekan bol havalandırılmış vaziyette) Sağlık bakanlığından onaylı,

• Sodyum hipoklorit (sıvı) sağlık bakanlığından onaylı,

• Kalsiyum hipoklorit (granül veya tablet halinde) en az % 65 Ca(CIO)₂ ve % 5-10 konsantrasyonlu çözelti,

• Kullanım yerinde NaCI elektrolizi ile sodyum hipoklorit üretimi (ihtiyaç kadar),

• Kullanım yerinde NaCI elektrolizi ile klor gazı üretimi (ihtiyaç kadar),

• Tuzlu sulu havuzlardaki NaCI’ün elektrolizi ile havuz içinde sodyum hipoklorit üretimi (ihtiyaç kadar),

 

Su hazırlığı ve dezenfeksiyon için havuzda bulunması gereken kimyasalların miktarları tesiste varsa kaydedici cihazlarla kaydedilmeli, yoksa mauel olarak işletme defterlerine düzenli olarak yazılmalıdır.

 

Su dezenfeksiyonu için kullanılan klor gazı, kalsiyum hipoklorit, sodyum hipoklorit, lityum hipoklorit, ozon, brom, iyot, siyanürik asit v.b. malzemelerin Sağlık bakanlığınca izinli olması zorunludur.

 

 

BAŞLICA SIHHÎLEŞTİRİCİ ETKEN MADDELER :

 

Havuz suyu, içme suyu, güç merkezleri veya diğer ticarî su uygulamalarının sıhhileştirilmesinde en yaygın şekilde kullanılan kimyevi madde tartışmasız Hipokloritdir.

Hipoklorit, klor'un başlıca faal etken maddesidir ve ticarî olarak klor gazı, likit klor (sodyum hipoklorit) ve granül klor (kalsiyum hipoklorit) olmak üzere değişik formlarda bulunabilir.

 

KLOR GAZI (TSE 11899/2,1,A)

 

Gaz klor formu potansiyel olarak zararlı niteliğinden dolayı yavaş yavaş devre dışı bırakılmaktadır.

 

Soluk, yeşil-sarı renkli bir gaz olup, keskin kokuludur,Gözleri,boğaz ve ciğerleri yakar; ölümcül olabilir.

 

KLOR GAZI + SU  HiPOKLORiT ASlT + HİDROKLORİK ASİT

(CI₂) (H₂O) (HOCI) (HCI)

 

Aktif Klor Yüzdesi Mevcut Klor İçeriği Yüzdesi pH

% 100 % 100 0 (% 1 lik çözelti)

 

SODYUM HiPOKLORİT (TS 11899/2,1,B)

 

Sodyum hipoklorit yöntemi muhtemelen en eski klor yöntemidir. Alkali ve tahrip edici bir eriyiktir.

 

SODYUM HiPOKLORİT + SU  HİPOKLORİK ASİT + SODYUM İYONU

(NaOCI) (H₂O) (HOCI) (Na)⁺

 

Aktif Klor Yüzdesi Mevcut Klor içeriği Yüzdesi pH

% 12-15(aktif) Kullanım yerinde % 6-12 12

 

Orta sertlikteki sularda aşılama yerinde Sodyum hipoklorit’in alkaliliğinden dolayı (pH değeri yaklaşık 12'dir) kalkerleşme ve dolayısı tıkanıklık olur. Ayrıca sodyum hipoklorit çözeltisinin yüksek alkalitesinden dolayı havuz suyunun pH değeri ancak bir asit dozajı ile dengelenir.

 

KALSİYUM HİPOKLORiT (TS 11899/2,1,C)

 

Kalsiyum hipoklorit en az % 65 klor içerir. Yani sodyum hipoklorit’e göre daha fazla klor içerir.

 

KALSIYUM HiPOKLORİT + SU  HİPOKLORİK ASİT + KALSİYUM İYONU

[Ca(OCI)₂] [H₂O] [HOCI] [Ca]⁺²

 

Aktif Klor Yüzdesi Mevcut Klor içeriği Yüzdesi pH

% 65 % 65 11 (yüzde birlik çözeltisi)

 

Kalsiyum hipoklorit genellikle granül yada tablet şeklinde satılmaktadır. Kalsiyum hipoklorit şok klorlama gereken durumlar içinde uygundur.

 

Dozajı için % 1 - 2'lik çözelti hazırlanması tavsiye edilir. Suda çözünmeyen kalsiyum karbonat’ın oranına bağlı olarak dozaj pompasının tıkanmasına sebep olur.

Kalsiyum hipoklorit alkali olarak etkiler.

 

KULLANIM YERİNDE SODYUM HİPOKLORİT ÜRETİMİ METODU (TSE 11899/2,1,D)

 

Hipoklorit'in yerinde üretilmesi için üç basit maddenin kullanılması gerekir.

 

SU + TUZ + ELEKTRİK ENERJİSİ

 

Havuz’da su, havuz dairesinde elektrik enerjisi olduğu sürece havuz’a tabiatta bitmez tükenmez miktarda mevcut olup suda çok iyi çözünebilen (1 litre su başına takriben 380 gram),

1. Antiseptik özelliğe de sahip doğal, tuz yani kimyasal adıyla sodyum klorid (NaCl) (doğal kaya tuzu, mutfak tuzu),

2. Veya deniz suyu ilave ederek elde edeceğiniz hafif tuzlandırılmış (sadece gözyaşı veya ter tuzluluğunda) havuz suyu,

3. Veya tamamen deniz suyu doldurulmuş havuzlar için kullanım yerinde sodyum hipoklorit üretimi 2 şekilde gerçekleşmektedir.

 

1. Havuz dairesinde : Sodyum klorür / deniz suyu ve su ile oluşturulacak çözelti havuz dairesine konacak klor jeneratörü / jeneratörleri nin (isteğe bağlı saatlik kapasiteli) elektrodları içinden geçerken elektroliz’e uğrayarak dezenfeksiyon için istenen miktarda sodyum hipoklorit doğrudan kullanım yerinde elde edilir.

Havuz suyu devri daim’ine bir noktadan enjekte edilerek havuz’un dezenfeksiyonu sağlanır. Çozeltinin konsantrasyonu % 0,8 lik dir.

 

2. Havuz içinde : Havuz suyu % 0,3 – 0,5 tuzluluk konsantrasyonuna getirilir. Bu tuzluluk konsantrasyonu çok azdır. İnsan gözyaşının veya terinin tuzluluğu ve tadına yakındır. Ancak havuz’un deniz suyu ile doldurulması bir sakınca teşkil etmez.Havuz dairesinde filtreden sonra konacak klorinatör / klorinatörler ile havuz suyu devri daim sırasında klor oluşumuna karşı yüksek seçicilik temin eden kıymetli madenle kaplanmış titanyum elektrodların kullanıldığı bir elektrolitik cell veya cell lerden geçerken elektroliz’e uğrayarak havuz’un dezenfeksiyonu sağlanır. Bu elektroliz sırasında ;

 

Anod’da (Na)⁺ ve (Cl)^- iyonları husule gelirken katod’dada suyun hidrolizi de gerçekleşerek H₂ ve O₂ baloncukları oluşur. Bu sırada gerçekleşen doğanın tabii sıhhileştiricisi oksijen güçlü bir sıhhileştirici olarak kabul edilmesine rağmen oksijen yan ürünlerin tahribine yardım eder.

 

Katot’da husule gelen H₂ gazı ile anod’da husule gelen Cl₂ gazı ile birleşerek HCl (klorür asidi) husule getirirken ortamda bulunan sudan dolayı bu HCl'de organizma ve bakterilere saldıran asıl aktif madde HOCl (hipoklorit asidi)'e dönüşür. Bu saldırı sırasında ise yeniden HCl (klorür asidi) ve O₂ (oksijen) teşekkül eder.

 

Böyle bir cihaz veya sistem ile yüzme havuzu dezenfeksiyonu için gerekli olan hipoklorit asid’in elektroliz yöntemiyle husule gelmesi sağlanmış olur.

 

Aynı zamanda çözeltide bulunan (Na)⁺ ve (OH)^- iyonları da birleşerek başka bir dezenfektan olan NaOH yani sud kostik teşekkül eder.

 

HCl (klorür asid) katodda husule gelen NaOH'i nötralize eder, oksijen ise suda çözünür. Bu nötrleşme reaksiyonu neticesinde yeniden (Na)⁺ ve (Cl)^- iyonları husule gelir.

Yani tuz’u ihtiva eden bir dolaşım teşekkül eder. Dolayısı ile meydana gelen bu çevrim ile havuz devamlı olarak dezenfekte edilmiş olur.

 

Havuzunuza ilk yüklemeden sonra yeni tuz ilavesi sadece yağan yağmurlar, içine girilip çıkıldıkça meydana gelen su kayıpları ve filtrenin temizlenmesi için tersine yıkanması sırasında meydana gelen su kayıplarını telafi etmek için ilave edilen suyun ihtiyacı olan tuz miktarı kadar olacaktır (ihtiyaç olacak suyun % 0,3 - % 0,5’i kadar). Bu da hava şartlarına ve havuz’a girenlerin yoğunluğuna göre çoğu kez sezon boyunca havuz kullanıcı sayısına göre değişir.

 

Ayrıca cihaz veya sistemde bir arıza olursa veya uzun süreli elektrik kesilmeleri olursa (jeneratör olmadığı zamanlarda) yüzme havuzu suyunun dezenfeksiyonu piyasada yaygın olarak kullanılan sodyum hipoklorit ile sakıncasız olarak yapılabilir. Sisteminin tekrar devreye girmesinden sonra hipoklorit kullanmaya gerek kalmaz.

 

Yine bu yöntemde gerçekleşen bazı ilave reaksiyonlar kimyevi yan ürünlerin çöküşüne yardımcı olurken daha sıhhî bir suyun elde edilmesine öncülük eder.

 

Elektrodlardaki DC akımı anod ve katodta bir miktar elektrolitik reaksiyonun oluşmasını sağlar, klor'un hipoklorit asit içinde hidrolizi hızlı olur ve reaksiyon 7-9 pH değerleri arasında tamamlanır.

Aslında pH seviyesi 7,2 – 7,6 arasında olması gerekirken kademeli olarak yapılması gereken ilk reaksiyon sırasında hidroliz hızlı olur ve reaksiyon 7-9 pH değerleri arasında tamamlanır.

Onun için bu yöntemde ilk çalıştırma kademeli olarak yapılmalıdır (pH dengesinin sağlanması için). Şayet yinede pH dengesi kaçırılmış ise bilinen pH ayarlayıcılar kullanılabilir.

 

Aynı işlem deniz suyu kullanılan havuzlarda veya havuz suyunun tuzlandırılması ile dolaşımdaki suyun bir kismının elektroliz hücresinden geçirilmesi şeklinde de uygulanır.

 

Elektrolitik hücrelerdeki katodik ve anodik reaksiyon kompleksi atmosferde doğal olarak var olan ozon (O₃)ve hidroksil kökleri (OH)^- gibi güçlü oksidanları üretir.

 

KULLANIM YERİNDE KLOR GAZI ÜRETİMi (TS 11899/2,1,E)

 

Kullanım yerinde klor gazı üretmek için tuz ihtiyacı vardır. Klor ve klor ürünleri yerine tuz depolanması sebebiyle önemli bir güvenlik problemi ortadan kalkar. Bu proseste tuz’un (sodyum klorür) elektrolizi ile üretilen elementer klor gazı sadece ihtiyaç kadar olup havuz suyu dezenfeksiyonu aşamasında havuza verilir.

 

Bu proseste elektroliz sonucu ortaya hidrojen gazı da çıkar. Ancak çıkan hidrojen gazı ortamdan uzaklaştırılır.

 

Elektroliz sonucu bazik bir eriyik elde edilir. Bu bazik eriyik istenirse pH nötrlemek için kullanılır veya deşarj edilir.

 

 

 

 

KLOR + OZON (TS 11899/2,1,C)

 

Havuz suyu hazırlık hattında dezenfeksiyon maddesi olarak kullanılan Ozon ile havuz suyu içindeki Klor’un fonksiyonları farklıdır.

 

Sadece klorla dezenfeksiyon yapılan bazı havuzlarda (terapi. sağlık gibi) kısa süreli ve etkili dezenfeksiyon istenirse ilave olarak Ozon yöntemi de kullanılabilir.

 

Ancak belirtmek gerekirki zehirliliğinden dolayı sadece su hazırlık hattının içinde bir kademe olarak kullanılr.

 

DİĞER HAVUZ KİMYASALLARI (SAĞLIK BAKANLIĞINDAN İZiNLi) :

 

Havuz suyunu hazırlamada kullanım alanı bulan, TS 11899 standart’ında bulunmayan ancak uygulmalarda kullanılan, bazıları ürün olarak sağlık bakanlığından izinlikimyasal maddeler ;

 

Bu kimyasallar TS 11899 de olmamakla birlikte dezenfeksiyon ve oksidasyon ihtiyacını karşılaması koşuluyla özel havuzlar için hazırlanmış olan Havuzcular Derneği talimatının gereklerini karşılayabilirler.

 

Havuzcular Derneği Özel havuz talimatında;

Dezenfeksiyon güvenliğinin sağlanabilmesi için tesis koşulları da önemli olmakla beraber esas itibariyle kullanılan kimyasallar da miktar açısından belirleyicidir.

 

Klor ile dezenfekte edilen özel havuzlarda aktif klor miktarı tercihan 0,3-0,6 mg/l olacak şekilde dezenfeksiyon maddeleri (öncelikle klor ve klor bileşikleri) suya verilir. Bu değer hiçbir koşulda 1.5 mg/l yi aşmamalıdır (yeni kurulan tesislerde en çok 1,5 mg/l).

 

Böylece bakteriler, yosunlar ve algler öldürüldükten sonra suda etkili dezenfeksiyon maddeleri fazlalığı kalır.

 

Havuz suyu dezenfeksiyonu için farklı yöntemler uygulanabilir. Ancak seçilecek dezenfeksiyon yöntemi aşağıdaki koşulları sağlamalıdır ve her koşulda uygulanması mutlak zorunludur.

 

Havuz suyu kendinden dezenfektan olmalıdır (dezenfeksiyon için yeterli kimyasal’a sahip olmalıdır),

Havuz suyu dezenfeksiyonu için uygulanan yöntemin yeterliliği kolayca test edilebilir olmalıdır (kullanıcı tarafından),

Havuz suyundaki kirlilik filtreler ile, filtrelerin tutamadığı kirlilik okside edici dezenfektanlarca yok edilmelidir,

 

1. BROM :

 

Havuz dezenfeksiyonu için kullanılan Brom formunu iki ayrı katı Brom tuzu formunda bulabiliriz.

Bu form da brom tuzu kendisini aktif hale geçirecek bir oksidasyon ajanı/ajanları ile birlikte çift komponentli olarak uygulanır.

Bu form da brom tuzu, kendisini aktifleştirecek oksidasyon ajanı/ajanları ile fabrikasyon karışım tablet formunda.

 

2. KLORLU İZOSİYANÜRAT (ORGANİK KLOR ÜRÜNÜ) :

 

Hızlı çözünen Sodyum diklorisosiyanürat ve yavaş çözünen Triklorisosiyanürik asit granül veya tablet formlarında bulunurlar. Kullanımı kolay, etkili klor içeriği yüksektir (% 56-90). Stabilizatörden dolayı hariçte ve havuz suyunda dayanıklıdır.

 

Geniş bir pazar bulmuş olan Sodyum diklorizosiyanürat, Triklorizosiyanürikasit TSE 11899 ve Havuzcular Derneği de kullanımına müsaade edilmez.

 

3. KLOR STABİLiZASYONU :

 

Güneş ışını veya aydınlıkta klor'un foto hassaslastırılmış ayrışımı vuku bulur ve hipoklorit asit ayrışır, dezenfeksiyon gücü azalır, klor ihtiyacı artar. Bunuda havuz suyuna ilave edilecek olan siyanürik asit engeller veya yavaşlatır (sudaki serbest klorun güneş ışığı tarafından parçalanma sürecini stabilize eder).

 

DPD ölçümlerinde siyanürik asit miktarının bilinmesi zorunludur. Havuzdaki serbest klor’un ölçülen değer üzerinden hesaplanması gerekir.

Oluşan bağlı klor miktarından dolayı TS 11899 ve Sağlık bakanlığı talimatlarını karşılamakta zorluğu vardır,

 

Siyanürik Asit Özellikleri ;

pH 4,5 (%1 'lik çözelti),

Yavaş erir,

Herhangi bir havuz kimyasalı ile yok edilemez,

Yalnizca drenaj , sıçrama ve ters yıkama yoluyla oluşan su kaybı ile havuzda yok edilebilir.

 

"Toplam mevcut klor" izosiyanürik asit’in varlığından doğan önemli bir kavramdır. Bu kavramdan, toplam serbest klor ile siyanürik asit’e bağlı bulunan klor anlaşılır.

Serbest klor’un gerçek miktarının bulunması için sudaki siyanürik asit konsantrasyonunun bilinmesi zorunludur. Yani serbest klor doğrudan ölçümlebulunamadığından hesaplanmak zorundadır.

 

Siyanürik asit konsantrasyonunun ;

 

30 mg/l olduğu durumda örneğin; toplam mevcut olan klor içindeki serbest klor oranı % 43-47 'dır.

70 mg/l olduğu durumda ise sadece % 19-37 arasındadır.

 

Bu oranlar normal su şartları için hesaplamanıza referans oluşturmak amacıylaaşağıda tabloda verilmiştir.

 

Siyanürik asit Konsantrasyonu	30 mg/l	50 mg/	70 mg/l	90 mg/l	100 mg/l	130 mg/l
Serbest klor’un toplam mevcut klor’a oranı (pH = 7,5 ; t=250C)	% 43-47	% 26-41	% 1 9-37	% 14	% 12	% 10

 

 

 

 

Örnek :

 

a) DPD-1 ölçümü 0,6 mg/l : Siyanürik asit miktarı 0 mg/l olduğunda;

Serbest klor miktarı : 0,6 x 47 / 100 = 0,28 mg/l

Bağlı klor : 0,6 - 0,28 = 0,32 mgl/l hesaplanır.

 

b) DPD-1 ölçümü 0,6 mg/l : Siyanürik asit miktarı 30 mg/l olduğunda;

Serbest klor miktarı : 0,6 x 100 / 100 = 0,6 mg/l

Bağlı klor : 0,6 - 0,6 = 0,0 mgl/l hesaplanır.

 

4. LİTYUM HİPOKLORİT :

 

LİTYUM HİPOKLORİT + SU  HİPOKLORiK ASİT + LİTYUM İYONU

(LiOCI) (H₂O) (HOCI) (Lit)

 

Aktif Klor Yüzdesi Mevcut Klor içeriği Yüzdesi pH

% 29 % 35 1 (%1'lik çözelti)

 

İnorganik lityum bileşiği, suda iyi çözünen beyaz taneli granül yapıdadır. Büyük oranda etkisiz yan maddeler içerir.

Lityum fizyolojik olarak aktiftir, yüzenler üzerinde toksit etkisi şüphesi sebebiyle içme suyu için önerilmez ve TSE 11899 da yer verilmemiştir.

 

5. İYOT :

 

İyot tıpkı klor ve brom gibi bir halojen olmasına rağmen oxidasyon gücün düşük olduğundan tercihlerde son sırada bulunur.

 

6. BAKIR-GÜMÜŞ İYONiZASYON SİSTEMİ :

 

Bu sistem; bakır’ın yosunlar, gümüş’ün bakteriler üzerindeki öldürücü etkisinden yararlanılarak tasarlanmış olup ayrı ayrı kullanılabildiği gibi birlikte de kullanılabilir.

 

Elektroliz metodu veya hazırlanmış eriyikler kullanılmaktadır. Eloktriz metodunda, sistemde belli bir oranda bakır ve gümüş’ün alaşım haline getirilerek yapılan elektrodlar kullanılır. Bu elektroliz metoduyla suya sürekli bakır ve gümüş iyonları verilir. Böylece havuzda, bir taraftan bakteri ve yosun mücadelesi yapılırken, diğer yandan bakırın topaklayıcı etkisinden yararlanılarak çöktürme işlemide gerçekleştirilir.

 

Ancak sistemin oksidasyon gücünün olmaması, bakır tuzlarının suda ve havuz yüzeylerinde renkli izler yapması, daha önemlisi bakır ve gümüşün birer ağır metal iyonu olarak dezavantajları ve riskleri vardır.

 

Gümüş için bir veri olmamakla birlikte sudaki bakır konsantrasyonu Sağlık bakanlığı talimatlarına göre 1,0 mg/l sınırını aşmamak zorunadır.

 

 

 

 

 

 

7. UV IŞINI :

 

Bakteriye karşı etkisi elektro manyetik ışınlamaya dayanmaktadır. Etkin bir ışın yoğunluğu için ve böylece filizlerin ve bakterilerin öldürülmesi için şart, mümkün olduğunca özellikle bulandırma maddelerinden arındırılmış, filtre edilmiş su için bir fiziksel uygulama olup UV uygulaması esasta havuzun dışında kullanılmaktadır.

UV ışını sadece ışınların ulaştığı yerde etkindir. Havuz suyu içinde etkili değildir. Su hazırlık prosesi içinde yardımcı olarak kullanılabilir, ancak tek başına bu işlevi yerine getiremez.

UV filizden arındırma tesisleri elektrik filtre tesisiyle elektriksel olarak paralel bağlanır. Böylece yöntem olarak her iki tesisinde aynı zamanda işletmede olduğu güvence altına alınır.

 

8. YOSUN ÖNLEYİCİLER :

 

Hava şartlarının bunaltıcı sıcak ve bol yağmurlu olduğu zamanlarda özellikle açık yüzme havuzlarında serbest klor düşer. Serbest klor un düştüğü bu zamanlarda suda yosunlaşma olabilir.

 

Hem yosun oluşumuna ve hem de oluşmuş olan yosun’a karşı önceden hazırlanmış düşük konsantrasyon etkili (1-4 mg/l) yaygın Algizid bakır sülfata sahip olan Quats (quaternare amonyum bileşikleri) işe yarar. Yüksek konsantrasyonda suyun rengi yeşile döner.

 

Son zamanlardaki Quats'lar köpük ayarlı veya köpüksüz olmasına karşın kural olarak Quats üst yüzey aktivitesinde başarılıdır ve yüksek kullanım konsantrasyonunda havuzda köpük oluşumunu kolaylaştırır.

 

Önemli: Quats'ın kullanımından en az 12 saat önce min. 0,5 mg/l klor suya verilmiş olması zorunludur. Yani şok klorlama yapılmalıdır. Quats klor’un yerine geçmez ancak klorla uyumludur ve o kullanılırken yoğun klorlamaya ara verilmemelidir. Sağlık bakanlığından izinli malzemeler kullanılmak zorundadır.

 

9. OZON :

 

Ozon molekülleri üç oksijen atomundan oluşan aktif formdaki oksijendir (O₃). çok kuvvetli bir oksidasyon maddesidir (oksidan bir gazdır).

 

Su uygulamalarında filtre edilmiş ve ozonlama tankına alınmış suya ozon verilir, ozon 3 dakika süre ile ozonlama tankı içinde işlevini yerine getirir. Daha sonra ozonlama tankından çıkan su aktif kömür filtresinden geçirilir.

 

Aktif kömür filtresi çıkışında yapılacak ölçümde ozon max. 0,05 mg/l olmak zorundadır.

 

Havuz uygulamalarında havuz içinde kalıcı değildir ve kısa zamanda suyu terk eder. Doğru uygulama dolaşım aşamasında organik kirlilikleri tamamıyla yok ederek bağlı klor mevcudiyetini azaltır, dolayısı ile yüksek trihalometan oluşumunada imkan vermez.

 

Son derece tehlikeli ve tahriş edici bir gazdır. TS 11899 da bir ara kademe olarak kullanılmakta ve havuza ulaşmamaktadır.

 

NOT : Burada yer vermediğimiz başka metod ve malzemeler özel havuz dezenfeksiyon tekniğinde kullanım alanı bulmuştur. Bunlar Sağlık bakanlığından onaylı olsalar bile, kontrollerde havuzlarda bakılan temel parametrelerin sağlanmasının zorunluluğu unutulmamalıdır.

 

HAVUZ DEZENFEKSİYONUNDA SIKÇA KULLANILAN TERİMLER :

 

SERBEST KLOR (SK) :

 

Havuz suyundaki HOCI ve (OCI)^- konsantrasyonlarının toplamına serbest klor (SK)denir. Serbest klor dezenfeksiyon ajanı olarak tüm mikropları öldürür ve organizmaları okside eder.

0,3 – 0,6 mg/l mertebelerinde SK hiçbir şekilde tat veya koku ile algılanamaz ve hiçbir iritasyona neden olmaz. Havuz suyunda geçici olarak izin verilen en yüksek konsantrasyon

1,2 mg/I dir.

 

BAĞLI KLOR (BK) :

 

SK'un yüzücü ve çevreden gelen organik kirlilik ile reaksiyonu sonucu oluşan kloromine bağlı klor (BK) denir. Kloraminler (= bağlı klor) yoğun olarak kullanılan havuzların kötüleşmiş havuz suyuna ilişkin karekteristik "klor kokusu" na neden oldukları gibi; mükozada ve gövdede iritasyona yol açarlar.

Daima 0,2 mg/l seviyesinin altında olmak zorundadır. BK'un dezenfeksiyon etkisi oldukça düşüktür.

 

TOPLAM KLOR (TK) :

 

Serbest klor ve bağlı klor konsantrasyonlarının toplamına Toplam Klor (TK) denir.

 

SU PARAMETRELERİ KONTROL METOTLARI :

 

TS 11899'a göre aşağıdaki kontroller günlük olarak yapılmalı ve bulunan sonuçlar işletme defterine kaydedilmelidir.

 

pH değeri : Havuz işletmeye alınmadan önce ve sonra, havuz içindeki sudan yapılmalıdır.

 

Klor (serbest ve bağlı) ve

Redoks değerleri : Havuz’un işletme süresinin başlangıcında, ortasında ve bitiminde yapılmalıdır.

 

Güvenli bir yüzme havuzu işletmesi ve denetim için bu değerler ölçülmelidir.

 

Aşağıdaki ölçümler ise işletme güvenliğinin kontrolu içindir ve işletmeciye havuz suyunun durumu hakkında bilgi verir.

 

Ayrıca tüm cihazların işletme tarzı hakkında önemli kararlar alınmasına sebep olur. Toplam sertlik, Kalsiyum sertliği, Klorit ve Sülfat havuz suyunun araştırılması için; kolorimetrik, fotometrik, titrimetrik ve elektro kimyasal yöntemler uygulanır.

 

Pratikte, kolorimetrik ve fotometrik yöntemler yaygındır. Bu yöntemlerin kullanımı kolay ve güvenilirdir. Doğruluk oranı yüksektir.

 

İçme ve kullanma sularının hazırlığında da klorimetrik ve fotometrik yöntemlerkullanılır.

 

KOLORİMETRİK YÖNTEM :

 

Bu yöntem ile tüm önemli rutin kontroller yapılabilir.

 

Kolorimetrik yöntem ölçüm suyuna özel ajanların (indikatör’ün) ilavesiyle yapılır.

 

Gün ışığında ölçü suyuna tablet veya sıvı indikatör’ün ilave edilmesiyle ortaya çıkan renk yada renk yoğunluğunun, standart referans renklerin optik karşılaştırılması esasına dayanır.

 

Gerekli ölçüm sonucunun doğruluğu, uygulamanın ve renk kıyaslamalarınındoğruluğuna, referans disklerinin veya renkli küvetlerin doğru olmasına bağlıdır.

 

Sadece sabit ışıkta renk standard’ının güvenceye alınmasıyla olabilir.

 

 

 

 

FOTOMETRİK YÖNTEM :

 

Yüzme havuzunun rutin kontrolleri için fotometrik yöntemi de kullanmaktadır.

 

Burada en önemli konu kalibrasyonun doğruluğu ve uygulamadaki titizlik, temizliktir.

 

Ayrıca fotometrik cihazların zaman zaman kontrol edilmeleri ve ayarlanmaları zorunludur.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Yüzme havuzu suyu kontrolünde modern tekniğin sunduğu bu otomasyon bakımlı, kalibrasyonu yapılmış cihazlar tüm zamanlarda havuzu güvenli tutabilir. Ancak elektronik ölçümlerde olası hata ve ayarsızlıkları önlemek için, klasik DPD metodu yedekte bekletilmeli ve düzenli olarak başvurulmalıdır.

 

 

SU KONTROL, AYAR VE KAYIT TESİSLERİ :

 

TSE 11899’a göre; yapılmış bir tesiste ; su kontrol, ayar işlemi elektronik bir ünite ile otomatik olarak yapılmalıdır.

Bu su kontrol, ayar ve kayıt ünitesi ; serbest klor, pH ve Redoks gerilimi ölçümü için ölçü suyu hattı (doğrudan havuzdan ölçüm için numune su alan) ve buradan referansla çalışan sabit, sürekli ve doğru ayarlanmış su kontrol, ayar ve kayıt cihazlarındanoluşmalıdır.

 

Su kontrol ve ayar cihazları okuma aralıkları ;

Serbest klor için en az : 0,0 - 1,5 mg/l,

pH için en az : 4 - 9,

Redoks için ise en az : 300 – 900 mV olmalıdır.

 

Amperometrik klor ölçümünde olası hata sınırı en fazla 0,05 mg/l olmalıdır.

 

pH ve klor veren tüm dozaj ve elektroliz tesislerinin tüm çalışmaları su kontrol ve ayar ünitesince düzenlenmelidir. pH değerinin elektro metrik olarak ölçümünde tolerans ± 0,1 doğrulukla gerçekleşmelidir.

 

Serbest klor pH için verilen minimum ve maksimum değerlerin sınır değerler olduğu unutulmamalı ve değerler başkaca metot ve referanslarla en az günde bir kez ölçülmeli ayrıca su kontrol, ayar ve kayıt ünitesinin güvenilirliği başkaca bir metotla günlük olarak test edilmelidir.

 

Redoks ölçümünde tolerans 20 mV'u aşmamalıdır. Ölçülen redoks değeri olması gereken en az değerinin 50 mV daha altında ise su hazırlık tesisi ve işletme şartları gözden geçirilmeli, sebep araştırılmalı ve düzeltilmelidir.

 

Su kontrol, ayar ve kayıt üniteleri talep edilen (ayarlanmış) değerlerin dışında sudan olumsuz referanslar aldıklarında, yüzenler ve işletmeciyi uyaracak bir ikaz düzeneğine sahip olmalıdır. Kayıt ünitesi (grafik veya bilgisayarlı) olmaması durumunda bulunandeğerler havuz operatörün’ce bir işletme defterine kaydedilip saklanmak zorundadır.

Ayrıca müşteri ve yüzücülerin bu değerleri her an bilme hakları vardır. Bu sebeple, değerlerin izlenebilir olması veya periyodik ölçümlerin sonuçlarının görünür bir yere düzenli asılması zorunludur.

Kayıtlar en az 2 yıl boyunca saklanır ve kontrollerde derhal ilgililere gösterilir.

ÖLÇÜ SUYU ÜNİTESİ

ÖLÇÜ SUYU ÜNİTELERİ:

 

Su parametreleri su kontrol ve ayar üniteleri, ölçü suyu hattı ve bu hat üzerindeki ölçü kabındaki elektrotlar vasıtası ile ölçülür.

Bu yüzden ölçü suyu hattındaki su havuz suyunun en iyi ortalaması (havuz suyunu en iyi temsil eden numune) olmalıdır.

Bunun için ölçüm kesinlikle dolaşım hattından yapılmamalıdır.

Ölçü suyu en iyi ortalamanın bulunduğu (kör olmayan) bir yerden, doğrudan havuzdan ve 20 cm derinlikten alınmalıdır.

 

 

HAVUZ SUYUNDA YAPILMASI GEREKEN BAZI ARAŞTIRMALAR (DPD) :

 

DPD (Diethyl-p-phenylendiamin) metodu önce sadece serbest kloru gösterir. Sonra başka bir tablet ilavesiyle bağlı klor oranı anlaşılır.

 

1. Amonyum :

 

Amonyum (NH₄)⁺ genel olarak havuz suyuna yüzücüler tarafından taşınır ve azot içeren kirliliklerin (üre gibi) ayrışmasıyla ortaya çıkar.

Ölçüm özel amonyum ajanları ile kolorimetrik veya fotometrik yöntem ile yapılır.

 

2. Üre :

 

Yüzme havuzu suyunda amonyum’un yanında üre de önemli bir kirlilik indikatörüdür. Üre havuz suyuna idrar ve ter olarak gelir.

En iyi yöntem havuza girmeden önce yüzücülerin sıkı bir duş yapıp bunları üzerlerinden uzaklaştırmalarıdır.

Ölçüm özel kolorimetrik veya , fotometrik yöntem ile yapılır.

 

3. Klor

 

Ölçümlerin DPD yöntemi ile yapılması mümkündür ve kolaydır. Ayrıca bu güvenilir ve garantili yöntemle sudaki serbest klor ile bağlı kloru ayrı ayrı belirlemek mümkündür.

 

Yüzme havuzu suyunda olduğu gibi içme suyundaki serbest klor da talimatlar doğrultusunda DPD metodu ile ölçülebilir.

 

DPD 1 nolu tablet ile serbest klor miktarrının belirlenmesi :

 

Temiz bir ölçü kabı önce ölçüm yapılacak su ile yıkanır. Bir miktar su küvet içinde bırakılır. DPD 1 nolu tablet ilave edilerek çalkalanır, temiz bir çubukla karıştırılır.

Daha sonra 10 ml işaretine kadar su ile doldurulur ve küvetin kapağı kapatılarak çalkalanır. Değer hızla okunur.

 

DPD 3 nolu tablet ile toplam klor miktarının belirlenmesi :

 

Serbest klor ölçüm sonucunun okunmasından sonra deney ikinci bir temiz bir ölçü kabına aktarılır. DPD 3 nolu tablet ilave edilerek kapağı kapatılır, çalkalanarak karıştırılır.

3 nolu tableti attıktan 2 dakika sonra ölçüm sonucu okunur. Bulunan bu toplam klor değerinden, önce okunan serbest klor miktarına ait değer çıkarıldığında bağlı klor değeri bulunur.

 

DPD 3 nolu tabletin içerdigi bir madde toplam klorun belirlenmesinde düşük konsantrasyon yaratabileceğinden serbest ve toplam klor ölçümlerinde farklı ölçüm kabı kullanılması öngörülüyor.

DPD 3 nolu tabletin reaksiyonundan sonra yapışan kalıntılar bir sonraki serbest klor ölçümünde miktarın gerçek dışı olarak yüksek çıkmasına sebep olurlar.

 

Sıvı ölçüm yöntemiyle ;

Serbest klorun belirlenmesinde iki komponent vardır. Deney suyuna damlatma metoduyla ilave edilir.

Toplam klorun belirlenmesinde ise üç komponent vardır ve yine deney suyuna damlatma metoduyla ilave edilir.

 

Sıvı ölçüm kitleri buzdolabında depolandığında 1 yıl dayanma ömrü vardır.

 

DPD ile KIor, Brom ve Ozon'un belirlenmesi

 

Serbest Klor   DPD : 1 no tablet(Direkt değer okunur)	Bağlı klor   DPD : 1 no tablet Serbest klor değeri(1) + DPD :3 no tablet Toplam klor değeri(2)   Bağlı klor = (2) – (1)	Toplam Klor   DPD : 4 no tablet (Direkt değer okunur)   veya   DPD :1 ve 3 no tableti	Monokloramin -Dikloramin   DPD : 1 no tabletSerbest klor değeri(A) + DPD :2 no tabletSonuç değer (B) Monokloramin + DPD :3 no tabletSonuç değer (C) Dikloramin = (C) – (B)
Klor   Artık klordan diğer yan formlar   DPD :1 ve 3 no tableti   Glysin tableti   Asit tablet   Nötralizasyon tableti	Brom   DPD : 1 ve 3 no tableti   Glysin tablet! gibi	Ozon   DPD no :4 tableti veya DPD :1 ve 3 no tableti	Ozon yan ürünü   Klor   DPD : 1-3 veya 4tableti   Glysin tableti veya   Ozon tableti gibi

 

Siyanürik Asit konsantrasyonunu belirleme .

 

Siyanür asit konsantrasyonunun bilgisi önemlidir.

Siyanürik asit konsantrasyonu basit bir test kabı ile belirlenir. Ölçü suyuna küçük bir çubuk yardımıyla bir Siyanürik asit tableti ilave edildiğinde karakteristik bir bulanıklık oluşur.

Siyanürik asit konsantrasyonu alternatif olarak fotometrik yöntemle de belirlenir.

 

Ozon değeri belirleme :

 

"Ozon" tabletleri ile doğrudan ölçüm yapılabilir.

 

pH değeri belirleme :

 

Ölçüm özel kolorimetrik veya , fotometrik yöntem ile yapılır.

Yüzme havuzu suyunun pH değeri kural olarak 6,5 ile 7,6 (zayif bazik) arasında olmalıdır. Bu değer Phenolrot tableti ile kolayca ölçülür.

 

 

Fosfat (Ortho-fosfat) değeri belirleme :

 

Ölçüm hem kolorimetrik hemde fotometrik yöntem ile yapılabilir.

Fosfat (Ortho) tabletleri kullanılır.

 

DPD ile Klor belirlenmesi (olası hatalar) :

 

• Deneme yapılacak su havuz yüzeyinin 20 cm. altından ve havuz kenarının 50 cm. uzağından (TSE 11899) alınmalıdır.

 

• Analiz yöntemlerinde deneme hacimleri çok hassas olmalıdır.

 

• Deneme kabı çalkalamak için hiç bir durumda parmakla kapatılmamalıdır. Bu durumklor ve pH ölçümünde yanlış sonuçlara yol açar.

 

• Reaksiyon tabletlerine hiç bir durumda elle dokunulmamalı aksine işaretli folyo ile deneme kaplarına bırakılmalıdır. Zedelenmiş yırtılmış folyolara dikkat edilmelidir ki yanında bulunan diğer tabletleri çizmesin. Çünkü tabletler havanın oksijeni ile reaksiyona girerler.

 

• Tabletin ilavesi ile ölçüm arasındaki süre analiz yöntemlerinde verilmiştir. Bu sürelere çok hassas olarak uyulmalıdır. Daha az yada uzun süre beklenmemelidir.

 

• Zarar görmüş yada eskimiş paketlerde bulunan tabletlerin rengi griden kahverengiye dönüşür. Dolayısı ile bu tür paketler hemen tanınırlar ve kullanılmamalıdırlar.

 

• Sıvı reaktörler ise bu sebeplere maruz kalmazlar. Sadece son kullanım tarihine dikkat edilerek soğuk ve karanlık bir yerde saklanıp gerekmedikçe paketlerinden çıkarılmamalıdırlar.

 

• Ölçüm işi bittikten sonra ölçümün yapıldığı kap ve kapağı bir fırça yardımıyla şebeke suyunda iyice yıkanmalıdır.

 

• Yuksek kalsiyum iyonu içeren ve / veya yüksek iletkenliğin olduğu ölçümlerde DPD 1 no'lu tabletin kullanımıyla deneme suyunda bulanıklık oluşur. Bu durum, hatalı sonuca yol açar. Bu durumda alternatif olarak reaksiyon tableti "DPD no : 1 High-Calcium (yüksek kalsiyum)" kullanılır. Bulanıklık önce DPD 3 no'lu tabletin kullanımından sonra ortaya çıkar, ancak "DPD no :1 High-Calcium" tableti kullanımıyla da buna engel olunur.

 

Fotometrik Ölçümdeki Hatalar :

 

• Fotometrik ölçüm sistemi kullanımında çok dikkatli olunmak zorundadır. Çünkü, ölçü aleti laboratuar parçası olarak tasarlanmıştır.

 

• Analiz için sadece temiz kaplar kullanılır. Renkli ölçü çözeltisinde veya kabın üst yüzeyinde küçük kabarcıklar oluştuğunda, aynı bulanıklıkta olduğu gibi hatalı sonuç verir. Kabın ışık alan yüzeyine kesinlikle parmakla dokunulmamalıdır. Kabın dışı kesinlikle kuru olmak zorundadır.

 

• Ölçüm güvenliği açısından mutlaka referans ölçü kapları bulunmalı ve cihazların doğruluğu test edilmelidir.

 

• Bu tür sistemlerin kullanımında eğer temiz ve hassas çalışılmazsa asla tam ölçü sonucuna ulaşılamaz. Her bir analiz adımında yapılacak küçük hatalar büyük ölçü değerleri hatalarına yol açarlar.

 

• Farklı mekanlar arasındaki ısı farklılıkları ve havuzdaki yüksek nemlilik cihazın foto-elektrik kısmında buğulanma yapabilir.

 

• Teknik gelişmeler çerçevesinde geçmiş yıllarda farklı Fotometrik sistemler kullanılmıştır. Daha sonraları mobil olabilmesi için ve havuz suyu analizi için geliştirilmiştir.

 

Dozaj Cihazlarının Yerleştirme Alanı :

 

• Dozaj cihazlarını yerleştirilmesi ve sarf malzemelerin depolanması için filtre kazanının yerleştirilme yerinin yakınında yeterli büyüklükte yer olmalıdır.

• Dozaj kaplarına rahatça ulaşılabilmeli ve farklı kimyasalların yanlış kaba konmasınıengelleyici inşai ilave engeller düşünülmelidir.

• Malzemelerin depolanmasında gerekli mekansal engellere dikkat edilmeli, tehlike halinde malzemeler biri birini etkilememelidir.

 

Dezenfeksiyon ve Ozonlama Tesislerinin Yerleştirilme Alanı :

 

• Dezenfeksiyon ve ozonlama tesisi mekanları gerekli güvenlik şartlarınıkarşılamalıdır.

• Hızlı hava deşarjı ve inceltme için su vb.

• Acil çıkış, ikaz butonu vs.

• Kesintisiz aydınlatma, ışıklı yönlendirmeler.

 

İşletme Kontrolleri İçin Oda

 

İşletmenin kendi içinde yapacağı kontrol ve bakımlar için en az 6 m² büyüklüğünde su bağlantısı ve lavabo test ve kontroller için gerekli donanımın bulunduğu bir alan öngörülmelidir.